Odzyskiwanie danych z dysku HDD Seagate Momentus

Znajomy informatyk zgłosił się do nas z dyskiem HDD Seagate Momentus 500 GB o oznaczeniu ST500LT012-1DG142.

Jest to dysk z interfejsem SATA o formacie 2.5" i wysokości 7 mm czyli w cienkiej (niskiej) obudowie. Stąd oznaczenie na etykiecie "Thin HDD". Należy do rodziny dysków YARRA 5400 co wskazuje też na jego prędkość obrotową - 5400 obr./min.
Do odczytu/zapisu danych wykorzystywane są 2 głowice magnetyczne. Ten model jest dostępny również w wersji okrojonej - 250 GB (oznaczenie: ST250LT012), w której zastosowano tylko 1 głowicę magnetyczną (1 strona talerza jest niewykorzystana).
Natomiast wersja 320 GB mimo analogicznego oznaczenia (ST320LT012) jest już trochę innym dyskiem z uwagi na mniejszą gęstość zapisu na platerze.
Produkowany był w latach 2011-2016. Występuje z wieloma wersjami graficznymi etykiety. W nowszych egzemplarzach oznaczenie serii Momentus już nie występuje.

Ze względu na mały pobór prądu i małą ilość generowanego ciepła, niską obudowę oraz przystępną cenę dawniej szeroko stosowany był w laptopach, ultrabookach oraz dyskach zewnętrznych.

Dysk twardy przestał się uruchamiać

Dysk pracował w laptopie przez około 10 lat nie sprawiając żadnych problemów aż do czasu gdy laptop nagle bez wyraźnego powodu zawiesił się podczas pracy. Po restarcie laptop nie wykrywał już podłączonego dysku. Dysk był niewidoczny w BIOSie. Kontrolka dysku była nieaktywna. Laptop zachowywał się tak, jakby żaden dysk w ogóle nie był podłączony. Dysk podłączony do zasilania zewnętrznego w ogóle się nie uruchamiał, nie wydawał żadnych odgłosów. Silnik nie próbował się rozpędzić.

Firmware dysku czyli specjalne oprogramowanie (wraz z indywidualną konfiguracją), które steruje jego pracą w większości dysków (w tym również w opisywanym tutaj modelu Seagate ST500LT012) przechowywane jest w zewnętrznej pamięci ROM typu flash (ang. external ROM). Jest to pamięć zapisywalna, którą można zaprogramować za pomocą zewnętrznego programatora lub specjalnym oprogramowaniem z poziomu samego dysku (np. podczas aktualizacji firmware albo prac naprawczych).

Układy flash są dość niezawodne ale czasem np. na skutek degradacji komórek lub problemów zasilaniem może dojść do sytuacji, w której zawartość pojedynczej komórki może ulec nieplanowanej zmianie. To wystarczy, aby dysk twardy się nie uruchomił.
Pamięci te są wrażliwe także na przegrzanie, które możne doprowadzić do ich całkowitego uszkodzenia. Należy o tym pamiętać próbując np. samodzielnie przelutować układ ROM.

Część dysków twardych przechowywuje swój ROM bezpośrednio w procesorze głównym MCU. Jest to tzw. ROM wewnętrzny (ang. internal ROM)

Wstępna analiza zawartości pamięci wykazała, że ROM ma prawidłową strukturę (nie jest całkowicie uszkodzony) i należy do tego dysku (zgodność numerów seryjnych). Można wykluczyć zatem również przypadkową podmianę płytki PCB. Jest to istotne, ponieważ nadal stosunkowo duża liczba użytkowników próbuje naprawiać wszelkie uszkodzenia dysku twardego poprzez zmianę płytki elektroniki zewnętrznej. Jednak szanse na udaną naprawę dysku w ten sposób są marginalne. Po takiej próbie naprawy zdarza się, że w wyniku przeoczenia, dysk twardy trafia do nas już z nieoryginalną elektroniką. Brak natywnego ROMu w dyskach Seagate praktycznie uniemożliwia odzyskanie danych, dlatego ważne jest, aby nie zgubić oryginalnej elektroniki.

W naszej sytuacji trzeba było poszukać miejsca, w którym doszło do zmiany zawartości. ROM w tym modelu dysku ma rozmiar 512 KB. Stąd też mamy 524 288 potencjalne miejsca (bajty), gdzie mogło wystąpić przekłamanie.
Bazując na doświadczeniu oraz na fakcie, że już zmiana jednego bitu powoduje zmianę sumy kontrolnej, możemy założyć, że powinnyśmy szukać 1 zmiany. Tak jest w przeważającej części przypadków. Jednak oczywiście nie można wykluczyć zmian mnogich, co mocno skomplikowałoby poszukiwania.
W toku prac udało się wytypować kilka najbardziej podejrzanych obszarów. Ostatecznie zmiana została odnaleziona w nieużywanym obszarze. Prawidłowa wartość 00 została zastąpiona wartością 04 (zmiana 1 bitu w komórce).

ROM dysku naprawiony - dane odzyskane

Po korekcji błędnej wartości suma kontrolna ROMu była już prawidłowa. Walidacja w narzędziu PC-3000 również nie wykazała błędów. Tak naprawiony ROM za pomocą terminala zapisaliśmy ponownie w pamięci flash na dysku. Po włączeniu zasilania dysk uruchomił się prawidłowo, bez problemów dając pełen dostęp do danych użytkownika, które udało się w całości odzyskać.
Na prośbę klienta wykonaliśmy dodatkową wierną kopię (klon) dysku. Po instalacji dysku w laptopie, system operacyjny uruchomił się prawidłowo.

Ten przypadek ma szczęśliwe zakończenie. Jednak ogólnie uszkodzenie ROMu jest najpoważniejszym przypadkiem z tutaj wskazanych z tego względu, że każdy dysk Seagate posiada unikalny ROM (unikalne zestawy adaptywów konfiguracyjnych). Dodatkowo w przeciwieństwie do np. dysków WD zawartości ROMu nie można odbudować z modułów strefy serwisowej. Uszkodzoną płytkę PCB można wymienić (transferując przy tym ROM). Uszkodzony moduł NAND również można wymienić razem z całą płytką i odpowiednio zainicjować. Uszkodzone głowice lub silnik również są wymienialne. Natomiast uszkodzonego ROMu wymienić nie można. Nienaprawialne uszkodzenie ROMu uniemożliwi uruchomienie dysku i odczytanie danych. Stąd ROM jest elementem kluczowym.
Uszkodzenie tego rodzaju może wystąpić praktycznie w każdym dysku twardym z ROMem przechowywanym w zewnętrznej pamięci.

Twój dysk twardy przestał się uruchamiać i chciałbyś odzyskać z niego dane? Przeczytaj: Odzyskiwanie danych z dysków twardych