Pytania i odpowiedzi

W sytuacji gdy skasowaliśmy lub w inny sposób utraciliśmy pliki, katalogi absolutnie nie należy nic na takim dysku zapisywać, żeby nie doszło do nadpisania danych. Jeśli jest to dysk systemowy komputera (laptopa), najlepiej natychmiast wyłączyć komputer (przytrzymując wyłącznik przez ok. 5 sek. lub wyciągając wtyczkę z gniazdka zasilającego). Zwykłe zamknięcie systemu może również doprowadzić do nadpisania i bezpowrotnej utraty danych! Nie należy również używać żadnych programów do defragmentacji dysku, gdyż prowadzi to również do nieodwracalnej utraty danych.

Dysku, który wykazuje cechy uszkodzeń mechanicznych nie należy również męczyć uporczywymi próbami odczytu, gdyż może do doprowadzić do znacznego pogorszenia jego stanu lub wręcz uniemożliwić odzysk danych. Absolutnie niedopuszczalne są próby naprawy takiego dysku narzędziami typu chkdsk itp.
Dysku po upadku albo mocnym uderzeniu praktycznie nie powinno się nawet włączać! Niestety większość poszkodowanych osób próbuje podłączyć taki dysk, żeby sprawdzić, czy jeszcze działa.
Jeśli dysk nie upadł ale mimo to nie uruchamia się prawidłowo, również nie powinno się go męczyć kolejnymi próbami włączania.

Dysku nie należy również otwierać - więcej na stronie: czy można samemu otworzyć dysk, żeby sprawdzić, dlaczego nie działa?
Nie należy wymieniać elektroniki zewnętrznej dysku - więcej na stronie: czy można naprawić dysk przekładając "elektronikę"?

Dysków twardych nie należy w żadnym przypadku podgrzewać ani zamrażać, gdyż może to doprowadzić to bezpowrotnego uszkodzenia nośnika. Podgrzewanie może doprowadzić do m. in. dekalibracji termicznej dysku, w której dochodzi do mikro odkształceń pozycjonera co w rezultacie może skutkować zniszczeniem powierzchni magnetycznej nośnika. Mrożenie może natomiast doprowadzić do osadzenia się szadzi z pary wodnej występującej w powietrzu na powierzchni magnetycznej oraz innych elementach - dysk nie jest hermetyczny. Niestety tego typu szkodliwe porady można znaleźć w internecie.

Jeśli decydujemy się skorzystać z czyjejś pomocy w celu odzyskania danych, powinniśmy wybrać firmę, która ma odpowiednie wyposażenie oraz kwalifikacje.
Pracownicy tzw. pogotowia informatycznego dojeżdżającego do klienta z reguły nie posiadają ani wiedzy ani wyposażenia. Co więcej często nie posiadają nawet swojej siedziby stacjonarnej!
Zwykłe serwisy komputerowe często również nie są lepsze. Sprzęt i oprogramowanie do profesjonalnego odzyskiwania danych są drogie i mogą sobie na nie pozwolić tylko firmy profesjonalnie odzyskujące dane.

Tak, w trybie standardowym analiza nośnika jest bezpłatna i niezobowiązująca, a więc Klient nie ponosi żadnych kosztów związanych z diagnozą nośnika. Po wykonanej analizie - niezależnie od jej wyników - Klient ma prawo zrezygnować z usługi odzyskiwania danych bez ponoszenia jakichkolwiek kosztów. W przypadku rezygnacji nośnik zostanie Klientowi zwrócony. W przypadku zwrotu nośnika kurierem Klient ponosi jedynie koszty wysyłki w wysokości zgodnej z aktualnym cennikiem.
Wyjątkiem jest analiza w trybie przyspieszonym oraz w przypadku telefonów, tabletów a także nośników otwieranych (w tym przez inne firmy odzyskujące dane) lub noszących ślady ingerencji (np. zerwane lub uszkodzone plomby na wieczku dysku twardego).

W przypadku uszkodzeń fizycznych czyli mechanicznych lub elektronicznych dysków twardych nie naprawia się. Powody są dwa.
Po pierwsze jest to nieopłacalne (ceny dysków są niższe niż koszt naprawy). Obecnych dysków nie można w prosty sposób naprawić. W przypadku uszkodzeń elektronicznych nie wystarczy już prosta wymiana kontrolera (zwanego potocznie elektroniką dysku). We współczesnych dyskach elektronika adaptuje się do dysku, co sprawia, że nie ma dwóch identycznych dysków.
Po drugie na naprawianym dysku nie można już polegać, gdyż nigdy nie będzie to już ten sam dysk, który opuścił fabrykę. Nawet dyski, które w ramach gwarancji trafiają do producenta nie są w większości naprawiane lecz po prostu wymieniane na nowe.
W przypadku, gdy na uszkodzonym dysku znajdują się ważne dane, dysk twardy uruchamia się jedynie w celu odzyskania z niego danych.
Dotyczy to również innych nośników (pendrive, karta pamięci) uszkodzonych mechanicznie lub elektronicznie. W obecnych czasach są one na tyle tanie, że ich naprawa jest całkowicie nieuzasadniona ekonomicznie.
Jedynie w przypadku uszkodzeń logicznych (np. bad sektory logiczne) dysk twardy można naprawić.

Jeśli dysk twardy, karta pamięci lub pendrive był uszkodzony mechanicznie lub elektronicznie, nie będzie on naprawiany (patrz pytanie wyżej).
Odzyskane dane zostaną przekazane na innym nośniku. Trzeba być świadomym faktu, że Klient decydując się na usługę odzyskania danych, płaci za odzyskanie danych a nie naprawę samego nośnika.
W przypadku uszkodzeń logicznych nośnik może zostać naprawiony.

Proces odzysku danych z dysków twardych uszkodzonych fizycznie często wymaga założenia na dysk specjalistycznych narzędzi i/lub wymiany elementów. Wykonuje się to w określonych warunkach (m. in. w komorze laminarnej).
Bardzo często są to narzędzia dedykowane do konkretnej serii dysków. Demontaż tych narzędzi i/lub elementów jest operacją wymagającą wysokiej precyzji oraz określonych warunków. Z tego powodu narzędzia demontuje się dopiero wtedy, gdy będą ponownie potrzebne.
Dopiero po demontażu narzędzi Klient może otrzymać części ze swojego dysku. Na życzenie Klienta narzędzia mogą zostać zdjęte wcześniej i dysk może zostać ponownie zmontowany. Jest to jednak usługa dodatkowo płatna.
Jeśli uszkodzonym nośnikiem był dysk przenośny, zwracana jest obudowa tego dysku z ewentualnym zasilaczem.
W przypadku uszkodzeń logicznych (lub gdy nie było ingerencji wewnątrz) oryginalny nośnik zawsze jest zwracany Klientowi.

Skuteczność odzyskiwania danych zależy od rodzaju oraz skali uszkodzenia. W niektórych przypadkach można odzyskać całość utraconych danych, a w innych tylko część. Dla procesu odzyskiwania danych istotne jest m.in:
- czy ważne dane znajdują się w obszarach, gdzie właściwy nośnik jest uszkodzony (uszkodzone sektory),
- czy sektory w których znajdują się dane, nie zostały nadpisane przez nowe pliki,
- prawidłowa praca wszystkich głowic (odczyt z wszystkich głowic czy tylko z części),
- dostępność części zamiennych (tzw. dysków-dawców)

Statystycznie w około 90% przypadków można odzyskać dane z uszkodzonych nośników. Jednak ilość odzyskanych danych w konkretnym przypadku (czy będzie to wszystko czy tylko część) - jak wspomniano wyżej - jest zależna od kilku czynników. Nie ma reguły, czy skuteczność odzyskiwania z dysków uszkodzonych logicznie jest wyższa od dysków uszkodzonych fizycznie. Każdy przypadek należy rozpatrywać indywidualnie. Jeżeli tylko coś da się odzyskać, to zostanie to odzyskane.

Zawsze, jeśli to tylko możliwe dane odzyskujemy w taki sposób, aby zachować oryginalne atrybuty takie jak nazwy plików, data utworzenia / modyfikacji, rozmiar i ich położenie w strukturze katalogów.
Zdarzają się jednak sytuacje (np. nadpisanie, uszkodzenie sektorów), w których informacje o plikach (metadane) zostają utracone. Dla systemu plików NTFS taką rolę pełną pliki MFT (ang. Master File Table). Gdy ulegnie on uszkodzeniu, nie można w normalny sposób dotrzeć do plików, gdyż nie dysponujemy żadną informacją o ich lokalizacji.
Jedynym sposobem odzyskania takich danych, jest skanowanie całego dysku (partycji) z odbudowywaniem plików w trybie RAW (zwany też trybem sygnaturowym). Jest to specjalny tryb, w którym pliki są rozpoznawane i wyodrębniane na podstawie ich sygnatur.
Dzięki sygnaturom można określić z jakiego typu danymi mamy do czynienia. Niestety nie otrzymujemy wtedy innych informacji. Zatem nie ma oryginalnej nazwy, daty ani tym bardziej położenia w drzewie katalogu. Skutek jest taki, że odzyskane pliki znajdują się w jednym katalogu lub zbiorze katalogów. W przypadku zdjęć i filmów wykonanych aparatem fotograficznym możliwe jest z reguły odzyskanie daty utworzenia pliku.
Odzyskiwane są wszystkie dane, które kiedykolwiek istniały na dysku, czyli również dane usunięte. Często prowadzi to ogromnej ilości danych wynikowych, które należy później odfiltrować.
Dodatkowym problem podczas odzyskiwania danych w trybie RAW stanowi fragmentacja plików, gdyż ta metoda nie dysponuje informacją o położeniu konkretnych fragmentów plików. Zatem z automatu takie "osierocone" fragmenty są traktowane jako nieużyteczne i pomijane w procesie odzyskiwania.

W starszych dyskach możliwa była prosta naprawa dysku twardego (w przypadku awarii kontrolera dysku czyli tzw. elektroniki zewnętrznej dysku) poprzez wymianę całej płytki PCB zawierającej kontroler z innego identycznego dysku. Zdarzało się, że niektórzy użytkownicy każdy przypadek awarii dysku próbowali samodzielnie na początku "leczyć" w ten sposób.
We współczesnych dyskach "elektronika" adaptuje się do dysku, co sprawia, że nie ma dwóch identycznych dysków i tym samym nie można już naprawić dysku poprzez wymianę kontrolera. Dwa dyski mimo identycznych oznaczeń dysków oraz elementów na płytce kontrolera, mogą mieć inny program sterujący.
Uruchomienie dysku z podmienioną płytką kontrolera może doprowadzić do dalszych uszkodzeń a wręcz uniemożliwić już odzysk danych!

Jeżeli wykonano tylko zwykłe formatowanie dysku (lub pojedynczej partycji), to dane są najczęściej do odzyskania w całości.
Jeśli jednak wykonano pełne formatowanie (z zerowaniem np. w systemach Windows Vista i nowszych), to praktycznie dane są już nie do odzyskania, gdyż podczas takiego formatowania wszystkie sektory dysku bądź partycji są nadpisywane.
Sytuacja się skomplikuje, gdy na sformatowanym nośniku zostanie zainstalowany na nowo system operacyjny lub zostaną skopiowane nowe dane. Skuteczność odzyskiwania będzie zależała wtedy od następujących czynników: wielkość dysku (lub partycji), ilość/wielkość starych danych, ilość/wielkość nowych danych i innych plików, fizyczne położenie na dysku starych danych.
Im większy jest sformatowany dysk (lub partycja), im więcej było starych danych oraz im dalej fizycznie dane leżały na dysku tym większa jest skuteczność odzyskiwania danych.
Im więcej nowych danych zapiszemy, tym skuteczność odzyskiwania jest mniejsza. Wynika to z faktu, że nadpisane dane są już nie do odzyskania.

Dekodery TV, nagrywarki wideo, a także same telewizory często stosują swój własny format plików. Po podłączeniu do nich dysku zewnętrznego lub pendrive jest on formatowany (patrz pytanie wyżej).
Z reguły jest to szybkie formatowanie, które nie usuwa trwale danych. O ile na dysku (pendrive) nie zostaną zapisane żadne nagrania z dekodera, to istnieje spora szansa na odzyskanie danych razem z strukturą katalogów. Jeśli jednak dekoder coś zapisze na nośniku, to pierwotna struktura może zostać uszkodzona na tyle, że możliwe będzie tylko odzyskiwanie sygnaturowe.

Dysku, z którego chcemy odzyskać dane, w żadnym przypadku nie wolno otwierać w warunkach domowych. Potrzebna jest do tego komora laminarna (bezpyłowa). Już samo otwarcie dysku w nieodpowiednich warunkach (nie wspominając o dotykaniu elementów) może pogorszyć znacznie stan nośnika, a nawet nieodwracalnie uszkodzić powierzchnie magnetyczne i tym samym uniemożliwić odzyskanie danych.
Ponadto dysk twardy ma bardzo skomplikowaną budowę i bez stosownej wiedzy i odpowiedniego sprzętu otwarcie dysku nie pomoże w ocenie jego stanu.

Większość uszkodzeń nośników danych (zwłaszcza dysków twardych i SSD) można rozpoznać po typowych objawach. Zostały one opisane na stronie: objawy uszkodzeń dysków HDD i SSD.

Budowa i podstawowy opis działania dysków wewnętrznych zostały przedstawione na stronach: budowa dysku twardego HDD oraz budowa dysku SSD.
Dyski zewnętrzne natomiast zostały opisane na stronie: budowa dysku zewnętrznego.

Dysk twardy jest urządzeniem bardzo precyzyjnym i za razem bardzo delikatnym. Stosunkowo łatwo uszkodzić go mechanicznie. W wielu przypadkach (np. po upadku, uderzeniu, przegrzaniu) uszkodzeniu ulegają głowice odczytująco-zapisujące. Jest to bardzo poważne uszkodzenie i odzyskanie danych wymaga wymiany głowic.
Wymiana uszkodzonych głowic wymaga odpowiedniej wiedzy, narzędzi, umiejętności, warunków oraz przede wszystkim dysku - dawcy.
Na początek trzeba odpowiednio dysk - dawcę dobrać. Niestety już na tym etapie mogą pojawić się problemy. Dwa dyski z tej samej serii, o podobnej dacie produkcji mogą już różnić się budową, oprogramowaniem, mapowaniem głowic itp. Nawet drobne różnice mogą wykluczyć dysk z roli potencjalnego dawcy głowic.
Aby bezpiecznie prowadzić pracę z otwartym dyskiem wymagana jest komora laminarna, która zapewni odpowiednią czystość powietrza i tym samym ochroni dysk przed przedostaniem się do niego zanieczyszczeń np. kurzu oraz ochrona ESD (przed wyładowaniami elektrostatycznymi).
Dyski posiadające sprzętowe szyfrowanie (obecnie stosowane często w dyskach przenośnych z zintegrowanym złączem USB 3) wymagają dodatkowych nakładów pracy.
Umiejętności, które są niezbędne do właściwego przełożenia głowic, technik nabywa podczas wielu godzin ćwiczeń, podczas których zużywa się bardzo dużo dysków twardych. Nie da się nauczyć tej procedury na jednym dysku. Na koniec, same narzędzia (osprzęt i oprogramowanie) potrzebne do skutecznego odzyskania danych po przełożeniu głowic są dosyć kosztowne (opłata początkowa i abonamentowa).
Wszystkie te czynniki składają się na wynikowy - względnie wysoki - koszt odzyskiwania danych z przekładaniem głowic.

W przypadku telefonów lub tabletów uszkodzonych w sposób uniemożliwiający ich uruchomienie możliwe jest również odzyskanie danych znajdujących się w pamięci wewnętrznej urządzenia.
Wymaga to jednak wylutowania układu pamięci z płyty głównej urządzenia co w praktyce wiąże się z jego destrukcją. Po wylutowaniu pamięć jest odczytywana w zewnętrznym urządzeniu i sporządza się jej kopię binarną. Często zdarza się, że pamięć składa się z kilku układów. Trzeba je wszystkie odczytać a następnie odbudować na ich podstawie jeden spójny blok pamięci. Dopiero z takiej kopii pamięci można przeprowadzić właściwy odzysk danych (zdjęć, kontaktów, wiadomości itp.).

Stukanie lub klikanie dysku oznacza poważne problemy dysku, co dobrze obrazuje angielskie wyrażenie "click of death".
Przyczyną może być uszkodzenie powierzchni magnetycznej w obszarach tzw. ścieżek servo (servo track, servo label).
Ścieżki servo służą do precyzyjnego pozycjonowania głowic odczytująco-zapisujących oraz utrzymania stabilnej prędkości obrotowej dysku. Jednym z efektów najechania głowicy na uszkodzoną ścieżkę servo mogą być błędy pozycjonowania głowicy co w rezultacie może prowadzić do gwałtownego przesunięcia pozycjonera nad zewnętrzny koniec talerza i uderzenia (lub serii uderzeń) o ogranicznik.
Takie stukanie jest bardzo niebezpieczne, gdyż powoduje dość mocne wibracje pozycjonera co w rezultacie może spowodować dodatkowe uszkodzenia powierzchni magnetycznej i tym samy uniemożliwić odzyskanie danych.
Taki dysk należy natychmiast wyłączyć!