Odzyskiwanie danych z dysku SSD ADATA Ultimate SU650

Maj 2024

Odzyskiwanie danych z dysku SSD ADATA Ultimate SU650

Dzisiejszy pacjent to znany dysk SSD firmy ADATA Ultimate SU650 o pojemności 480 GB (oznaczenie: ASU650SS-480GT).

Jest to standardowy dysk z interfejsem SATA w formacie 2.5". Z uwagi na dość niską cenę był często wybierany przez klientów indywidualnych a także przez firmy sprzedające sprzęt poleasingowy jako zamiennik tradycyjnego dysku twardego.

Dysk SSD ADATA Ultimate SU650

Dysk pracował w laptopie naszej Klientki przez blisko 6 lat (aktywnie 1950 godzin). W tym czasie zostało na nim zapisanych ok 9 TB (wg parametru Total LBA Written). Nie są to duże wartości gdyż gwarancja dla tego dysku przewiduje wartość TBW (ang. Total Bytes Written) na poziomie 280 TB.

Podczas pracy laptop nagle bez żadnego ostrzeżenia zawiesił się. Po restarcie system Windows już się nie uruchamiał. Laptop zawieszał się przed załadowaniem systemu operacyjnego. Kontrolka dysku świeciła się cały czas, co jawnie wskazywało na problem z dyskiem. Dysk wprawdzie był poprawnie rozpoznawany w BIOSie laptopa ale jakakolwiek próba dostępu do danych powodowała jego zawieszenie. Wcześniej laptop dział całkowicie prawidłowo.

Jest to typowy objaw problemów z kontrolerem sterującym pracą dysku SSD. Sam kontroler jednak rzadko ulega uszkodzeniu. Najczęściej uszkodzone jest oprogramowanie kontrolera czyli firmware, które ładowane jest ze specjalnego, wydzielonego obszaru pamięci dysku nazywanego strefą serwisową (ang. Service Area). Kości pamięci stosowane w tym modelu są dość niskiej jakości i po pewnym czasie ulegają degradacji. Gdy dojdzie do degradacji w obszarze zawierającym firmware, kontroler przełącza dysk w tryb awaryjny i dalsza praca dysku jest niemożliwa.
Zatem pierwotną przyczyną usterki jest degradacja układów pamięci, a wtórną uszkodzenie firmware dysku SSD.

Kontroler Sandforce SMI N05P03.00 w dysku SSD ADATA Ultimate SU650

Ten model występuje z kilkoma różnymi kontrolerami. Najczęściej spotkać można układy Silicon Motion SM2258XT, SMI N05P03 lub SMI N05K93. Rzadziej można trafić na układ Maxiotek MAS1102.

W opisywanym przypadku zastosowano kontroler SMI N05P03.00, który mimo braku oficjalnego wsparcia, jest bezproblemowo obsługiwany (jako klon układu Silicon Motion SM2258XT) przez narzędzia diagnostyczno-naprawcze PC-3000 SSD umożliwiające pracę z dyskiem SSD w tzw. trybie technologicznym (ang. safe mode).

W narzędziu PC-3000 SSD wykorzystaliśmy moduł Silicon Motion Utility dla kontrolera SM2258XT. Dysk inicjował się dłużej niż standardowo ale ostatecznie osiągnął status gotowości (na screenie zapalone kontrolki DRD i DSC) i prawidłowo został rozpoznany (model, pojemność).

Dalsza praca wymagała przełączenia dysku w tryb technologiczny i załadowania zastępczego loadera (program inicjujący pracę dysku SSD). Pozwoliło to na fizyczny dostęp do układów pamięci. W następnym kroku zbudowaliśmy wirtualny translator, który odpowiada za adresację komórek pamięci (tłumaczenie adresów fizycznych na logiczne LBA). To złożony proces i w zależności od pojemności dysku może potrwać nawet do kilku godzin. Dopiero na tym etapie uzyskujemy logiczny dostęp czyli taki, który umożliwia dostęp do strefy danych użytkownika. W tym momencie można już uzyskać podgląd zawartości poszczególnych sektorów dysku.

Po tych przygotowaniach dysk SSD był gotowy do właściwego odzyskiwania danych w narzędziu PC3K Data Extractor. Tutaj widać już strukturę logiczną dysku (podział na partycje i drzewo katalogów). Podczas kopiowania metadanych MFT (opis elementów drzewa katalogów i plików) ujawniły się pierwsze problemy z kondycją układów pamięci. Nie wszystkie sektory MFT zostały odczytane prawidłowo, co mogło prowadzić do braków w plikach i/lub katalogach w drzewie. Finalnie udało się doczytać brakujące elementy i odbudować pełne drzewa katalogowe na obu partycjach.

Po zmapowaniu danych czyli utworzeniu mapy sektorów zajmowanych przez pliki użytkownika można było już przejść do kopiowania danych sektor po sektorze.

Dysk SSD ADATA Ultimate SU650 widoczny w programie PC3k
PC3k Statystyka odczytu z uszkodzomnego dysku SSD ADATA Ultimate SU650

Moduły pamięci wykazywały dalsze objawy degradacji i pewne obszary sprawiały problemy z odczytem. Wykorzystując specjalne techniki odczytu udało się doczytać zdecydowaną większość problematycznych sektorów.
Mimo tych zabiegów około 14 tys. sektorów pozostało nieodczytanych (czarny kolor w statystyce na screenie). Szczęśliwie jednak sektory te były zgrupowane w kilka większych obszarów co sprawiło, że tylko kilka kilkanaście plików było uszkodzonych. Ostatecznie z 83 GB danych (23 709 pliki), na których Klientce zależało, udało się odzyskać aż 82 GB (23 687 plików).

Właściwe odczytywanie zaledwie 82 GB danych zajęło kilkanaście godzin, gdyż uszkodzone dyski SSD pracujące w trybie technologicznym często mają znacznie niższy transfer niż nominalnie. Tutaj transfer wynosił około 1.5 MB/s.

Ten przypadek ma szczęśliwe zakończenie. Jednak należy pamiętać, że najlepszym zabezpieczeniem przed utratą danych jest aktualna kopia zapasowa. Niestety dysk SSD z uszkodzonym firmware w warunkach domowych jest praktycznie nie do odczytania. Natomiast nieumiejętne próby naprawy dysku SSD (np. przelutowanie kontrolera) mogą doprowadzić do bezpowrotnej utraty danych.

Masz problem z dyskiem SSD ADATA Ultimate SU650 lub innym i chciałbyś odzyskać z niego dane? Przeczytaj: odzyskiwanie danych z dysków SSD.